Yıldırımdan Korunma Neden Hayati Öneme Sahiptir?

Yıldırım darbesi bir yapıya veya tesise ulaşmadan önce bile elektromanyetik alan oluşturarak zarar verebilir. Bu nedenle yıldırım riskleri yalnızca “doğrudan darbe” ile sınırlı değildir. TS EN 62305 standardı, yıldırım risklerini dört ana başlıkta tanımlar:

1. Can Kaybı Riski

Yıldırım çarpması doğrudan ölüm, yaralanma veya yangına neden olabilir. Açık alanlarda bulunan personel için risk daha yüksektir.

2. Yapısal Hasar Riski

Yıldırım darbesi binada:

• Yangın
• Patlama
• Duvar çatlakları
• Çatıda tahribat
• gibi ciddi fiziksel zararlara yol açabilir.

3. Elektronik ve Mekanik Sistemlere Zarar Riski

Modern yapılarda:

• SCADA sistemleri
• Otomasyon panoları
• Haberleşme altyapıları
• Server odaları
• Endüstriyel kontrol sistemleri
• bulunmaktadır.

Yıldırım kaynaklı aşırı gerilimler bu sistemlerde büyük maddi kayıplara ve iş duruşlarına sebep olabilir.

4. İş Sürekliliği ve Ekonomik Kayıplar

Sanayi tesisleri, enerji merkezleri ve veri merkezleri için yıldırım kaynaklı bir arıza; üretim duruşu, veri kaybı ve yüksek onarım maliyetleri demektir.

• Bu nedenle yıldırımdan korunma sistemleri sadece güvenlik değil, aynı zamanda işletme verimliliği ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da zorunludur.

**Yıldırımdan Korunma Nasıl Sağlanır?

(TS EN 62305’e Uygun Bütünleşik Yaklaşım)**

Modern yıldırım koruma yaklaşımı üç temel bileşenden oluşur:

1. Harici yıldırım koruma sistemi (Dış yıldırımlık)
2. Dahili yıldırım koruma sistemi (Aşırı gerilim koruması)
3. Topraklama ve eşpotansiyel sistemi

Bu üç bileşen birlikte çalıştığında tam koruma sağlanır.

1. Dış Yıldırımlık Sistemleri (Harici Koruma)

Dış koruma sistemlerinin amacı yıldırımı belirli bir noktada yakalamak, akımı güvenli bir yol üzerinden toprağa iletmek ve yapıdan uzak tutmaktır.

a) Faraday Kafesi Sistemi

Bina çevresine yerleştirilen iletkenlerle oluşturulan iletken ağ sistemidir.

Özellikleri:

• En güvenilir yöntemdir.
• Yapıyı tamamen koruma altına alır.
• Endüstriyel tesisler ve geniş çatılı yapılarda tercih edilir.

b) Klasik Paratoner (Franklin Çubuğu)

Keskin uçlu yakalama çubuğudur.

Avantajları:

• Küçük ve orta ölçekli binalar için düşük maliyetli çözüm
• Basit montaj, yüksek dayanıklılık

c) Aktif Paratoner (ESE – Early Streamer Emission)

Atmosferde erken bir iyonizasyon oluşturarak yıldırımı daha geniş bir alandan yakalayabilir.

Özellikleri:

• Geniş koruma yarıçapı
• Yüksek yapılarda ve açık saha tesislerinde etkin
• Daha az direk ve ekipman ihtiyacı

TS EN 62305’e göre aktif paratonerler de risk analizine göre değerlendirilerek kullanılabilir.

2. İç Yıldırımlık Sistemleri (Aşırı Gerilim Koruması)

Dış sistem yıldırımı yakalasa bile oluşan elektromanyetik darbe elektronik cihazlara zarar verebilir. Bu nedenle iç koruma zorunludur.

Aşırı Gerilim Koruma Cihazları (SPD – Surge Protective Device)

SPD’ler aşırı gerilimleri toprağa yönlendirerek hassas cihazları korur.

SPD sınıfları:

• Tip 1: Ana panolarda (yıldırıma karşı koruma)
• Tip 2: Dağıtım panolarında
• Tip 3: Hassas cihazların yanında (server, bilgisayar, network ekipmanı)

Bir yapıda ideal koruma, bu üç seviyenin birlikte uygulanmasıyla sağlanır.

3. Topraklama ve Eşpotansiyel Sistemleri

Yıldırım koruma sisteminin temelini oluşturur.

a) Topraklama Sistemi

• Düşük dirençli
• Korozyona dayanıklı
• TS EN 60364 standartlarına uygun
• şekilde kurulmalıdır.

b) Eşpotansiyel Baraları

Binadaki tüm metal aksamlar, elektrik panoları, su tesisatı ve yapısal metal donatılar eşpotansiyel baraya bağlanarak potansiyel farkı sıfırlanır.

Bu adım yıldırım anında oluşabilecek ark ve potansiyel atlamalarının önüne geçer.

Risk Analizi: TS EN 62305-2’ye Göre Zorunlu Adım

Yıldırımdan korunma sistemi tasarlanmadan önce mutlaka risk analizi yapılmalıdır.

Bu analizde:

• Yapının tipi
• İnsan yoğunluğu
• Yapıda bulunan sistemlerin hassasiyeti
• Çevre koşulları
• Yıldırım yoğunluğu
• değerlendirilir.

Bu analiz, hangi sınıf yıldırım koruma seviyesinin (LPL I – IV) uygulanacağını belirler.

Sonuç: Yıldırımdan Korunma Bir Gereklilik ve Profesyonel Bir Mühendislik Çalışmasıdır

Yıldırımdan korunma artık sadece güvenlik açısından değil, aynı zamanda işletme sürekliliği, veri güvenliği ve ekonomik sürdürülebilirlik açısından da kritik bir mühendislik alanıdır.

Doğru tasarlanmış ve TS EN 62305 standartlarına uygun kurulmuş bir sistem:

• İnsan hayatını korur
• Yapısal hasarları önler
• Elektronik cihazları güvence altına alır
• İş duruşlarını engeller
• Yatırımları korur

Her yapı için uygun çözüm farklıdır. Bu nedenle projelendirme, montaj ve periyodik kontroller profesyonel mühendislik firmaları tarafından yapılmalıdır.

BULUT Proje Mühendislik ve Danışmanlık